ADHD

Ik kom veel in klassen waar leerkrachten lastig gedrag ervaren van kinderen. Soms zeggen ze, als ik kom observeren, dat leerlingen de diagnose ADHD hebben. Een lastige diagnose. Kinderen met ADHD zijn vaak druk en bewegelijk en kunnen, uit het niets zo lijkt het, ineens heel boos worden. Ze schreeuwen soms, schelden en maken allemaal geluiden op momenten dat de rest van de klas juist rustig aan het werk is. Deze leerlingen geven vaak veel spanning bij leerkrachten. Het is moeilijk voorspelbaar wat ze gaan doen en het lijkt soms of ze vriendelijke, dwingende of corrigerende opmerkingen gewoon niet horen. ADHD heeft ook een zusje. Zij heet ADD. Deze kinderen maken het de leerkracht minder moeilijk. Wel hebben ze hun werk vaak niet af omdat ze in plaats van ijverig in een werkboek de juiste antwoorden op te schijven maar wat uit het raam staren of stil zitten te kijken naar hun boek zonder dat hun pen beweegt.  

Ik vroeg me af of Geweldloze Communicatie ook iets kan betekenen voor het contact met deze kinderen? Het boek ‘Het verstrooide brein’ van Gabor Maté bracht mij op het spoor. Hij beschrijft dat kinderen ADHD ontwikkelen in de voor groei van de hersenen gevoelige periode in hun leven. Het zijn kinderen met een hoge gevoeligheid en als de situatie voor een kind niet optimaal is bij het opgroeien dan kan dit invloed hebben op dat deel van de hersenen (de orbitofrontale cortex) dat nodig is om uiteindelijk een zelfregulerend en zelfredzame volwassene te worden.

De kinderen die ADHD ontwikkelen zijn dus deels genetisch behept met een grote gevoeligheid en de omstandigheden waarin ze opgroeien zijn niet optimaal. Hierdoor kan een kind sneller angstig zijn niet zo niet de juiste hersencircuits aanleggen.

Als het zich dan zo vroeg in de kindertijd ontwikkelt, kun je er dan nog wel iets aan doen? Ja! Gelukkig wel. Hersenen kunnen zich namelijk nog heel lang door ontwikkelen en nieuwe circuits aanmaken. Wat kun je doen? Het belangrijkste is om te werken aan een goede hechting met het kind. Wat een kind met ADHD is juist steeds bang dat de relatie voorwaardelijk is. Daarbij hebben ze in hun leven heel veel faalervaringen opgedaan. Hun zelfvertrouwen heeft dus ook versterking nodig. Daarvoor hieronder Zeven tips gerelateerd aan Geweldloze Communicatie.

1. Zorg dat hechting met het kind altijd voorop staat.

Een kind dat ADHD heeft ontwikkeld is vaak bang en heeft een gering zelfbeeld. Door liefdevol naast een kind te gaan staan, te zeggen wat je ziet bij het kind en de onderliggende behoefte te benoemen (binnen Geweldloze Communicatie het empathisch luisteren genoemd) versterk je de hechting en stel je het kind gerust waardoor het zich minder gespannen zal voelen. Het verzet dat een kind met ADHD vaak laat zien is vooral bescherming van een zwak ontwikkeld zelfbewustzijn. Versterk je het zelfbewustzijn dan zal er dus meer ontspanning komen en zal een kind ontvankelijker zijn voor jouw steun en dat versterkt weer een gezonde hechting. Een voorbeeld: Het kind schreeuwt door de klas ‘dat het die sommen toch niet gaat maken’. De leerkracht kan dan zeggen: ‘Ik hoor je zeggen dat je de sommen niet wilt maken. Klopt het dat je bang bent dat je het niet goed doet en anderen daar dan boos om worden?’ Je verwoordt het gevoel van het kind in plaats van het af te wijzen door te zeggen dat het niet mag schreeuwen.

• Vat het recalcitrante gedrag niet persoonlijk op.

Soms hoor ik leerkrachten in hun wanhoop zeggen dat de leerling expres hem of haar probeert te treiteren. Binnen Geweldloze Communicatie leren we dat alle gedrag van mensen is om de eigen behoefte te vervullen. De manier waarop kinderen dat proberen is soms wonderlijk en voor de leerkracht ook heel lastig. De behoefte van het kind is echter legitiem en universeel menselijk. Realiseer je dat het kind eigenlijk schreeuwt om hulp. Het is niet tegen jou gericht. Probeer daarom op een rustige manier te zeggen wat er volgens jou het beste gedaan kan worden. ‘Oei, je vindt die sommen heel lastig. Klopt dat? Ik vind het heel fijn om kinderen te helpen die iets niet begrijpen. Zullen we zo even samen proberen of het lukt?’ Laat merken dat het gedrag van het kind er niet voor zal zorgen dat je relatie met dat kind gevaar loopt. Kinderen met ADHD of ADD zijn daar juist extra gevoelig en bang voor. Een jongen met ADHD in een groep 7 zei tegen mij: ‘Ik weet het heus wel hoor, juf wil het liefst dat ik van school ga’. Hij was steeds bang dat de juf de relatie zou verbreken. Dat zorgde voor nog meer spanning en nog meer gedrag dat lastig was.

• Waarom wil ik dit?

Ga voor jezelf na of het echt nodig is dat het kind doet wat jij nu van hem of haar eist. Is het het waard om hier de strijd over aan te gaan? Of kun je sommige zaken ook voorbij laten gaan? Kijk ook eens naar je eigen gevoel. Maakt het gedrag van het kind je boos omdat je rust wil een gezellige sfeer. Zie je het kind als de verstoorder van jouw behoeften? Maakt dat je geïrriteerd? Verbind je met deze behoefte, dat maakt je al rustiger en bedenk dat je die behoeften misschien ook op een andere manier zou kunnen vervullen. Kan jouw behoefte aan gezelligheid ook vervuld worden door te besluiten niet terug te schreeuwen maar liefdevol te blijven kijken naar wat het kind nodig heeft? Zo leren de andere kinderen ook meteen hoe je met dit gedrag om kunt gaan. En dat is dan weer sfeer bevorderend.

• Leg conflicten bij.

Als er een conflict is geweest, wat makkelijk kan gebeuren met een kind met ADHD, leg dan na het conflict zo snel als jij er aan toe bent het conflict bij. Ga naar het kind toe. Je kunt dan verwoorden – wat er is gebeurd, wat je denkt dat het kind misschien heeft gevoeld en wat jij denkt dat het kind misschien nodig heeft. Je kunt ook zelf vertellen wat het je heeft gedaan. Wat voel jij n.a.v. het conflict en wat wil jij graag? Je kunt bijvoorbeeld zeggen ‘Ik ben minder geduldig geweest dan ik zou willen. Ik vind het juist zo belangrijk om jou te begrijpen en te steunen’. Zo werk je aan de hechting die zo belangrijk is voor een kind met ADHD.

• Uiten van gevoel en behoefte

In plaats van de weerstand van een kind te breken door straffen, sancties en harde maatregelen, kun je beter het kind helpen zijn of haar gevoel te verwoorden. Je voelt je heel boos he? En ook gefrustreerd? Klopt dat? Je wil het zo graag op je eigen manier doen en niet gecommandeerd worden? Zou je dat ook aan mij willen vragen i.p.v. de scheldwoorden te gebruiken?

Zo leert het kind zijn behoeften te uiten op een manier die sociaal aanvaardbaar is.

• Ga voor de lange in plaats van de korte termijn.

Het is belangrijker om de ontwikkeling van je kind te bevorderen dan het kind nu dwingen met geweld en boosheid iets te doen wat jij op dat moment belangrijk vindt. Op de korte termijn heb je dan effect, het kind doet (misschien met tegenzin) wat jij wilt. Op lange termijn werkt het averechts. Het kind ontwikkeld weerstand tegen de taak, tegen jou en misschien zelfs tegen zichzelf). Versterk het zelf door de gevoelens en behoeften van een kind te raden. Zo leert een kind nadenken over wat het zelf wil op een positieve manier. Uiteindelijk zal het dan ook willen horen welke strategie jij denkt dat handig is om die behoefte te vervullen. Je erkent de behoefte van het kind waardoor het zich gehoord en gezien voelt.

Moeilijk toe te passen? Zeker. Dat leer je niet even door 7 punten in een blogje te lezen. Maar je kunt, vanuit je intentie dat je met het kind met ADHD of ADD ook graag een liefdevolle relatie wilt aangaan, proberen dit toe te passen. Wil je steun bij de opvoeding van je kind met ADHD dan mag je altijd contact opnemen. Via training en coaching Geweldloze Communicatie kunnen we oefenen met deze aanpak.